زمان مورد نیاز برای مطالعه 2 دقیقه

اگر هر شب به آسمان نگاه کنید، متوجه خواهید شد که نقشه آسمان شب متفاوت است. حتی ممکن است ستاره‌هایی را ببینید که شب گذشته قابل‌دیدن نبوده‌اند. طرح آسمان شب زمان به زمان و مکان به مکان متفاوت است و همین مسئله خاص بودن نقشه آسمان در هر شب را برای بینندگان رقم میزند.

چرا نقشه آسمان شب تغییر می‌کند؟

همان‌طور که میدانید زمین در سال یک‌بار به دور خورشید می‌چرخد. تغییر آسمان شب در هرروز از سال دلیلی به همین سادگی دارد. در میان این چرخش ستاره‌هایی جدید ظهور می‌کنند و ستاره‌هایی دیگر خاموش می‌شوند. به همین دلیل طرح ستاره‌های آسمان از شبی تا شبی دیگر فرق دارد.

البته تنها زمان تعیین‌کننده ستاره‌هایی که در آسمان می‌بینید نیست. بلکه فاکتور مهم دیگری نیز نقش دارد و آن این است که از کدام نقطه زمین به آسمان نگاه می‌کنید. جالب است بدانید که در آسمان شب و در نیم‌کره جنوبی ستاره‌هایی قابل‌دیدن است که مردمان نیمکره شمالی به‌هیچ‌عنوان نمی‌توانند آن را ببینند. حتماً ضرب‌المثل "ستاره سهیل شدی" را شنیده‌اید. به‌عنوان‌مثال همین ستاره سهیل ستاره‌ای است که در طرح ستاره‌های نیم‌کره شمالی قابل‌دیدن نیست و فقط مردمان کره جنوبی می‌توانند آن را ببینند.

اگر درست به این مسئله فکر کنید کاملاً طبیعی است. زمانی که زمین مدام به دور خورشید می‌چرخد طبعاً زاویه دید متفاوتی برای سرنشینانش رقم خواهد که همین زاویه دید طرح ستاره‌های آسمان را رقم میزند. ستاره‌ها در آسمان شب هر شب به نسبت شب گذشته خود یک درجه تغییر جایگاه می‌دهند و به عبارتی هر شب 4 دقیقه زودتر غروب خواهند کرد تا به‌تدریج دیگر طلوع نکنند.

نقشه ستاره‌ های آسمان از نیمکره شمالی تا نیمکره جنوبی

نقشه ستاره‌ها در آسمان نیم‌کره شمالی و جنوبی زمین کاملاً با یکدیگر فرق دارند. حتماً نام ستاره قطبی به گوشتان خورده است. این ستاره در نیمکره جنوبی قاب رؤیت نیست و منطق مسیریابی ساکنان نیم‌کره جنوبی باستان به‌کلی با مردمان نیمکره شمالی متفاوت بوده است.

به‌طورکلی ستارگان اغلب درست مانند خورشید طلوع و غروب می‌کنند و همان‌طور که خورشید در آسمان حرکت می‌کند آن‌ها نیز به نظر متحرک می‌آیند. ولی اگر در نیم‌کره شمالی به سمت شمال و در نیمکره جنوبی به سمت جنوب نگاه کنید می‌بیند که ستاره‌هایی هستند که غروب نمی‌کنند. آن‌ها فقط آسمان را دور می‌زنند و تغییر مکان می‌دهند. این‌ها همان ستاره‌های مسیریاب هستند.

تفاوت طرح آسمان شب در شهر به شهر نیز دیده می‌شود. آسمانی که شما در تهران می‌بینید با آسمانی که همان زمان در شیراز دیده می‌شود متفاوت است. درواقع مختصات جغرافیایی دقیق شما تعیین می‌کند که در یک‌زمان دقیق چه طرحی از ستاره‌ها را در آسمان ببینید.

نقشه آسمان شب بر اساس صورت‌های فلکی

گروه ستارگانی که در آسمان وجود دارند را صورت‌ها فلکی می‌گویند. حتماً نام دب اکبر و دب اصغر به گوشتان خورده است. این‌ها همان صورت فلکی هستند. هرماه از سال صورت فلکی منحصربه‌فردی دارد که در همان ماه در آسمان قابل‌مشاهده است. به‌عنوان‌مثال صورت فلکی تیرماه خرچنگ یا سرطان است که در این ماه قابل‌تماشاست. هر صورت فلکی داستان و افسانه‌ای در پشت نام‌گذاری‌اش دارد و مردمان گذشته و حتی برخی از مردمان امروز دنیا معتقدند که بخت انسان‌ها در آسمان منحصربه‌فرد روز تولدش نوشته‌شده است. چون همان‌طور که می‌دانید هیچ شبی در هیچ جایی آسمان شبیه شبی دیگر نخواهد بود و نقشه آسمان شب مدام در حال تغییر است.