زمان مورد نیاز برای مطالعه 3 دقیقه

مصطفی رحماندوست در تاریخ ۱ تیر سال ۱۳۲۹ در شهر همدان متولد شد. ادبیات کودک و نوجوان ایران با تلاش های رحماندوست جان گرفت و از وی به عنوان پدر شعر کودک ایران یاد می شود و همچنین رحماندوست برای رشد و پیشرفت ادبیات کودک و نوجوان در ایران زحمات قابل تقدیری کشیده است.

وی شاعر، نویسنده و مترجم کتاب های کودک و نوجوان است و همچنین از داوران هیئت علمی جشنواره بین المللی شعر فجربوده است. شعر خاطره ساز بیش از سه نسل از کودکان و نوجوانان سرزمین ایران، شعر زیبای «صد دانه یاقوت» از شاعر گرانقدر مصطفی رحماندوست می باشد.

دیرینه مصطفی رحماندوست

مصطفی رحماندوست ۱۱ ساله بود که به استعدادش در شعر گفتن پی برد، در کودکی با شعر هایی که مادرش زمزمه می کرد عجین شده و اشعار مثنوی مولوی را حفظ کرده بود.

در دوران کودکی برای مصطفی رحماندوست عجیب بود که، پدرش با اینکه مردی قوی و قدرت مند بود هر زمان که درباره کربلا شعر می خواند غمگین شده و اشک از چشمانش جاری می شد، او کنجکاو بود که بداند کلمات سیاه رنگی که بر روی کاغذ نقش بسته اند از چه قدرتی برخوردارند و چگونه می توانند پدر قدرتمندش را به گریه بیاندازند، به همین دلیل تلاش کرد که خواندن و نوشتن بیاموزد و دیوان شعرا را بخواند.

در مدرسه حافظ خوانی می کرد و تلاش می کرد اشعار حافظ را حفظ کند، زمانی که وارد دبیرستان ابن سینا شد در رشته ادبی که امروزه علوم انسانی نام دارد تحصیل کرد. مصطفی رحماندوست به کتاب خوانی علاقه داشت، در مصاحبه ای درباره کتابخانه دبیرستانی که در آن درس خوانده بود چنین گفته است: «کتابخانه خوبی داشت، اما به‌سختی می‌توانستم ازآنجا کتاب بگیرم، بسیاری از کتاب‌های آنجا را خواندم. کمبودها را هم با کرایه کردن کتاب و مطالعه سریع آن جبران می‌کردم. شبی یک ریال کرایه کتاب می‌دادم. خلاصه بعضی از کتاب‌ ها را هم از بچه ‌های اهل کتاب می‌ شنیدم تا کرایه کمتری بپردازم».

به تشویق پدر، مدتی را به آموختن دروس حوزه پرداخت، در سال های پایانی دبیرستان نقاشی و موسیقی آموخت وی در نقاشی پیشرفت چندانی نداشت امّا سنتور را به خوبی می نواخت.

در مصاحبه ای گفته: «سال‌ ۱۳۴۹ براي‌ ادامه‌ تحصيل‌ به‌ تهران‌ آمدم‌ و در رشته‌ زبان‌ و ادبيات‌ فارسی مشغول‌ تحصيل‌ شدم. حضور در تهران‌ فرصتي‌ بود برای آشنايی با دكتر علی شريعتی، استاد مرتضی مطهری و دكتر بهشتی. رفت‌ و آمد به‌ جلسه‌های درس‌ اين‌ بزرگواران‌ و شركت‌ در محافل‌ و مجالس‌ ادبی و هنری آن‌ روزگار، باعث‌ شد كه‌ خوشه ‌های ارزشمندی از خرمن‌ آگاهان‌ و آگاهی های ديرياب‌ بيندوزم.»

درباره اولین نوشته ‌هایش مصطفی رحماندوست چنین می گوید: دانش آموز دبیرستان بودم که اولین نوشته ام در یک مجله محلی چاپ شد، زمانی که دانشجو بودم شعرها و قصه های زیادی نوشته و چاپ کردم، امّا درسال های آخر دانشجویی «ادبیات کودک و نوجوان» شناختم و عزم خود را جزم کردم تا این راه و شیوه را ادامه دهم، ساده نوشتن را تمرین کردم، روانشناسی خواندم، معلم بچه ها شدم، کتاب کودکان را خواندم، ابتدا با قصه گفتن شروع کردم اولین قصه هایم سربداران و خاله خود پسند بود و بعد به سرودن شعر پرداختم.

تحصیلات رحماندوست

زمانی که رحماندوست در رشته کارشناسی زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران فارغ التحصیل شد در کتابخانه مجلس با سمت کارشناس کتاب های خطی شروع به کار کرد و سپس به عنوان مدیر مسئول نشریات رشد، مدیر مرکز نشریات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، سردبیر رشد دانش آموز، سردبیر و پدیدآورنده سروش کودکان و نوجوانان، سردبیر مجله شهرزاد قصه‌گو به فعالیت پرداخت.

همچنین مدیر کل دفتر مجامع و در کارهای فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران به مدت سه سال فعالیت داشت که به نقل از وی شروع مسیر وی برای انتقال ادبیات منتخب کودک و نوجوان ایران به سایر زبان ها بوده است. در سال ۱۳۷۱ در رشته زبان و ادبیات فارسی به تحصیلات دانشگاهی پرداخت و موفق به کسب نشان درجه یک هنری (دکتری) شد.

مصطفی رحماندوست در دانشگاه ها داستان نویسی و قصه گویی و همچنین ادبیات کوکان و نوجوانان را تدریس می کرد. رحماندوست بعد از اینکه از سمت های دولتی بازنشسته شد، در انتشارات امیر کبیر، مدیر گروه شکوفه در بخش کودکان و نوجوانان، و مشاور رئیس کتابخانه ملی ایران شد و پایگاه اینترنتی «کتابخانه ملی کودک و نوجوان ایران» را راه اندازی کرد وی موفق شد متن کامل بیش از بیست و چهار هزار عنوان کتاب کودک ونوجوان را در اولین دهه تأسیس این پایگاه اینترنتی برای پژوهشگران فراهم سازد.

رحماندوست عضو هیئت داوری جشنواره ‌های کتاب و مطبوعات کودکان، کتاب سال و عضو شورای کتاب کودک ایران و موسیقی کودکان بوده است همچنین رحماندوست عضو اصلی داوران جشنواره بین‌المللی فیلم کودکان و نوجوانان اصفهان و جشنواره بین‌المللی تئاتر کودکان و نوجوانان است.

لیست آثار مصطفی رحماندوست

از آثار رحماندوست می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- لالایی ‌ها: شامل مجموعه‌ای از لالایی ‌ها که از آن میان «لالایی عاشورا» و «گنجشک لالا» بسیار مورد استقبال قرار گرفت.
- ترانه ‌های نیایش
- مجموعه شعرهای «قصه ‌های پنج انگشت» و «بازی با انگشت ‌ها» که ریشه در ادبیات فولکلور ایران دارد.
- هیچانه‌ ها
- سفید بود، سفید تنها بود
- ترانه ‌های نوازش
- فوت کوزه‌گری: مجموعه‌ای ارزشمند از ضرب ‌المثل ‌های ایرانی
- زیباتر از بهار
- صد دانه یاقوت
- مجموعه شعر «دوستی شیرین است»
- فرهنگ آسان: دانشنامه ویژه کودکان و نوجوانان
- این تریزی، آن تریزی
- باغ مهربانی‌ ها
- قصه گویی، اهمیت و راه و رسم آن
- ریشه ‌ها در خاک، شاخه ‌ها در باد

تا کنون سیصد و چهارده اثر از این نویسنده و شاعر ایرانی به صورت کتاب هایی در رابطه با فن قصه گویی، مجموعه اشعار برای کودک و نوجوان در ایران و جهان به نشر رسیده است، تیراژ کتاب های رحماندوست بیش از شش ونیم میلیون نسخه می باشد.

مصطفی رحماندوست با کمک تسهیلات آسان نشر، و با اسم عمو مصطفی در آمریکا، فرصت مطالعه و خرید کتاب هایش را برای کودکان ایرانی که در خارج از کشور زندگی می کنند، فراهم کرده است.

بعضی از آثار رحماندوست به سیزده زبان ترجمه شده است که می توان به «سه قدم دورتر شد از مادر»، «قصه دو لاک پشت تنها»، «دو تا عروس، دو تا داماد»، «بازی با انگشت‌ها»، و … اشاره کرد.

برخی از اشعار وی در کتاب های درس زبان فارسی آموزش داده می شود و شعر «صد دانه یاقوت» شناخته شده ترین شعر این شاعر می باشد.