جواهرات و زیور آلات ایران باستان امروز در نقاط بسیاری از دنیا چشم بینندگان را خیره می کند، امروزه هر بیننده ای كه زیورآلات ایرانی را در موزه های معروف بین المللی مشاهده می نماید خلاقیت و توانمندی حیرت برانگیز سازندگان ایرانی در ساخت جواهرات را تحسین می كند.

ایران به دلیل وجود قوم های مختلف که هرکدام پوشش، سنت ها و آداب و رسوم خاص خود را دارند، کشوری بسیار غنی از لحاظ دستاوردهای مادی و معنوی است.

در دو هزار سال پیش از میلاد ،ساکنان فلات ایران ،ساختن جواهرات و زیور آلات را با دانه و مهره هاى رنگى آغاز کردند و بدین گونه ،علاقه خود را به تزئینات و زیور آلات نشان دادند.

جواهرات و زیور آلات در ایران از دیرباز به عنوان قطعه ای از لباس در میان اقوام مختلف مطرح بوده است. مردم ایل قشقایی و عرب های منطقه خوزستان بیشترین استفاده کنندگان از جواهرات و زیورآلات بوده اند. جواهرات در میان مردم قشقایی شامل گردنبند مهلو، گردنبند میخک، گردنبند مهره ای، عنبردان، قاب قرآن، النگو و دستبند مهره ای، گیسوبند و بازوبند است.

جواهرات و زیورآلات در دوره هخامنشیان تنوع بسیاری داشته است

در زمان هخامنشيان ،کار با طلا و هنر جواهرسازى ،نتيجه هماهنگى سنت هاى مختلف ،به روشى بسيار ماهرانه بود.

تعدادى از جواهرات و زیورآلات داده شده مربوط به اين دوره ،شامل بازوبند ،پلاک ،شمسه ،دستبند ،انگشتر ،دکمه ،مهره ،گردنبند ،سنگ هاى قيمتى و ...است .

در دوره اشکانیان جواهرات زيباتر و با شکوه تر شدند

اشکانیان به تزيينات و درخشان سازى اشياء که در شرق ايران ؛ ملت هاى ديگر فرا گرفته بودند ،علاقه خاصى نشان مى دادند. ساير ملل نيز از روش هاى تزييناتى پارتيان ،پيروى مى کردند. در زمان پارتيان ،جواهرات و زیورآلات ،زيباتر و با شکوه تر شدند. طلا و جواهرات، در مقياس هاى کوچکتر و با طرح هايى ساده تر، ساخته مى شدند. آن ها از انواع مختلف تزئينات، آويزها، سنجاق هاى کوچک، حلقه ها و سنگ هاى قيمتى استفاده مى کردند. کمربند ها وکلاه هاى تزيين شده از جواهرات ،در اين دوره رواج داشت.

کیفیت جواهرات و زيورآلات در زمان ساسانیان به اوج شکوفایی رسید

در دوره ساسانيان، هنر طلا و جواهرسازى، مانند ساير هنرها به شکوفايى رسيد. کيفيت و پيچيدگى سکه ها، جواهرات و زيورآلات مربوط به اين دوره ،گواه بر اين امر است. فرهنگ و تمدن ماد را می توان پیشگام سبک های هنری دانست، با تشکیل امپراطوری عظیم هخامنشی، روند نزدیکی فرهنگ ها و تمدن های شرق باستان به نقطه عطف خود رسید.

در عصر ساسانیان نیز مصرف طلا در ایران فراوان بود. براساس نوشته های مورخین سرشناسی نظیر ویل دورانت، گیرشمن، شاردن و دیگران، در ادوار مختلف تاریخی فعالیت های تولیدی و بازرگانی مصنوعات طلا و جواهرات و زیور آلات و سنگ ها و مواد طبیعی قیمتی رونق فراوانی داشته است و طبقه اشراف و ثروت مندان جامعه عموما از وسایل و اشیاء زینتی گرانبهائی که از طلا وجواهرات ساخته شده بود استفاده می کردند.

از شکوه و عظمت دست ساخته های هنری ایرانیان در روزگاران هخامنشی و ساسانی هرچه گفته شود کم است. پادشاهان این سلسله نظیر هرمز اول، خسرو دوم چنان به ساخت زیور آلات اشرافی و به ویژه تاج و تخت پادشاهی توجه داشتند که حیرت مورخین را برانگیخته است. تئوفیلاکتوس مورخ بیزانسی و ثعالبی مورخ عرب در وصف تاج و تخت پادشاهان مذکور مطالبی نگاشته اند و اعتراف کرده اند که طلا و جواهر سازان ایرانی در عصر خود همواره شهره آفاق بوده اند.

با گام نهادن به قرن بیستم صنعت طلا و جواهرسازی ایران وارد عصر جدیدی شد. به هر صورت تاریخ طلا و جواهرات ایران سرشار از غرور و افتخارات فراوان برای سازندگان و هنرمندان این صنف و صنعت است و نشان می دهد که همواره در طول تاریخ این کشور طلا و جواهرسازان هنرمند ایرانی باخلق آفرینش های بی نظیر و بی همتا، توانسته اند توجه جهانیان را به خود جلب کنند.

به امید آنکه صنعت ساخت جواهرات و زیورآلات همیشه بتواند در سطح بین المللی مطرح باشد و کارنامه این صنعت و هنر اصیل ایرانی درخشان تر از گذشته باقی بماند.