ابرهای ماژلانی شامل دو ابر کوچک و بزرگ در نیمکره جنوبی آسمان است که جز کهکشان‌های نامنظم به شمار می‌آید؛ این دو جرم جز نزدیک‌ترین کهکشان‌ها به راه‌شیری نیز محسوب می‌شود و تصور بر این است که تحت تأثیر گرانش شدید کهکشان راه‌شیری قرار گرفته و تاکنون چندین بار به عنوان قمر به دور ما چرخیده‌ است.

ابر ماژلانی بزرگ کهکشانی در همسایگی راه‌شیری است و چهارمین پدیده بزرگ در خوشه کهکشانی محلی است که به همراهی ابر ماژلانی کوچک یک جفت را تشکیل می‌دهد. در مطالعات اخیر این کهکشان بخشی از سیستم ماهواره‌ای کهکشان راه‌شیری نیست؛ این کهکشان از ستارگان جوان بسیاری تشکیل شده و در دسته کهکشان‌های نامنظم قرار می‌گیرد که به همراه ابر ماژلانی کوچک توسط فردینان ماژلان کشف شد و به افتخار وی این دو جرم را به نام ماژلان ثبت کردند.

تاریخچه رصدی ابر ماژلانی بزرگ

نخستین کسانی که با ابر ماژلانی بزرگ و کوچک آشنا شد، دریانوردان و سیاحان قدیم عرب بودند که از دیرباز به سواحل خاوری آفریقا سفر می‌کردند، پس از آن نخستین اشاره مستند به این دو کهکشان توسط اخترشناس ایرانی یعنی عبدالرحمان صوفی در کتاب صورالکواکب بود که متعلق به سال ۹۶۴ میلادی است؛ وی در کتابش نیز رصد اعرابی را گزارش می‌کند که ابرهای ماژلانی را مشاهده کرده‌اند و به رصد خود اشاره‌ای نمی‌کند.

پیدایش ابرهای ماژلانی

در نخستین سفر فردینان ماژلان دریانورد پرتغالی و همکارانش به دور سیاره زمین زمان بسیاری صرف بررسی آسمان نیمکره جنوبی شد؛ طی این بررسی دو جرم ابر مانند کشف شد که با چشم غیر مسلح به راحتی قابل رؤیت است. همانطور که گفته شد کاشف این دو جرم فردینان ماژلان بود که به افتخار آن نیز این دو ابر را ماژلانی نام گذاری کردند.

قمر کهکشان راه‌شیری

ابرهای ماژلانی شامل دو ابر کوچک و بزرگ در نیمکره جنوبی آسمان است که جز کهکشان‌های نامنظم به شمار می‌آید؛ این دو جرم جزو نزدیک‌ترین کهکشان‌ها به راه‌شیری نیز محسوب می‌شود و تصور بر این است که تحت تأثیر گرانش شدید کهکشان راه‌شیری قرار گرفته و تاکنون چندین بار به عنوان قمر به دور ما چرخیده‌ است.

ابرهای ماژلانی چیست؟

ابرهای ماژلانی کهکشان‌های نامنظمی است که دارای یک پوشش گازی و در فاصله ۲۲ درجه‌ای یکدیگر در نیم‌کره جنوبی آسمان قرارگرفته است؛ یکی از این دو جرم ابر ماژلانی بزرگ با قطر پنج درجه بوده و دیگر ابر ماژلانی کوچک با عرضی کمتر از دو درجه است. ابرهای ماژلانی حدود ۱۳ میلیارد قبل همراه با کهکشان راه‌شیری شکل گرفته و شامل تعداد بسیاری خوشه و ستاره جوان است که یکی از این خوشه‌های ستاره‌ای R136a1 یعنی بزرگ‌ترین ستاره شناخته شده با جرمی حدود ۲۶۵ برابر خورشید است.

فاصله ابر ماژلانی بزرگ

ابر ماژلانی بزرگ نزدیک‌ترین کهکشان به زمین است و یک نمونه نامنظم بوده که شکل خاصی ندارد؛ فاصله این جرم نسبت به زمین ۱۶۰ هزار سال نوری است و پهنای آن برابر با یک سوم کهکشان راه‌شیری است.

ویژگی‌های ابر ماژلانی بزرگ

در یکی از قسمت‌های این کهکشان گروهی از ستاره‌های جوان و بسیار داغ مانند R136a1 است که پرنورترین و سنگین‌ترین ستاره شناخته شده به شمار می‌رود.


ابر ماژلانی کوچک

ابر ماژلانی کوچک یک کهکشان با وسعتی حدود ۱۵ هزار سال نوری و چند صد میلیون ستاره است که توسط دریانورد پرتقالی فردیناند ماژلان و خدمه‌اش در طول اولین سفر خود به دور سیاره زمین اوایل دهه ۱۵۰۰ میلادی کشف شد و به افتخار آن ابر ماژلانی کوچک نام گرفت. طی یک قرن اخیر پژوهش‌ها نشان داده است این ابرهای کیهانی که به عنوان کهکشان‌های اقماری راه‌شیری نیز شناخته می‌شود، کهکشان‌های نامنظم کوتوله است.

ابر ماژلانی کوچک با زمین حدود ۲۱۰ هزار سال نوری فاصله دارد و در صورت فلکی توکان قرار گرفته است و نسبت به سایر کهکشان‌ها از جمله کوتوله قوس و ابر ماژلانی بزرگ فاصله بیشتری دارد.

ستاره R136a1

این ستاره در ماه ژوئن ۲۰۱۰ کشف و تاکنون پرنورترین و سنگین‌ترین ستاره محسوب می‌شود؛ R136a1 در فاصله ۱۶۵ هزار سال نوری در میان ابر ماژلانی بزرگ قرار گرفته است و حدود ۲۱۵ برابر خورشید وزن و ۶.۲ میلیون برابر آن توان نوری دارد، حرارت سطحی این ستاره نیز ۴۰ هزار درجه سانتی‌گراد برابر با هفت برابر خورشید است.

کشف ستاره R136a1

در اواخر نیمه اول سال ۲۰۱۰ دانشمندان دانشگاه شفیلد در رصدخانه نیم کره جنوبی اروپا ستاره R136a1 را کشف کردند؛ محققین احتمال می‌دهند R136a1 متشکل از دو ستاره است که در این صورت یکی از دو ستاره بسیار کوچک است. کشف این ستاره باعث شد نظریه استاندارد و قدیمی ستاره‌شناسان و فیزیکدانان که می‌گفت: "حداکثر وزن سقفی یک ستاره ۱۵۰ برابر خورشید است" را به طور قطعی رد و منتفی کرد.

مرگ R136a1

این ستاره دمایی بالاتر از ۵۳ هزار درجه کلوین دارد و تنها برای مدت دو میلیون سال زنده خواهد ماند؛ مرگ R136a1 نمونه‌ای تماشایی از پایان عمر یک ابرنواختر عظیم خواهد بود زیرا هیچ سیاهچاله‌ای به جا نمی‌گذارد؛ البته درست است که خورشید نسبت به ستاره مذکور بسیار ناچیز و کوچک است، اما با افزایش سن خورشید، اندازه آن نیز بیشتر می‌شود و حدود ۷.۵ میلیارد سال دیگر به بزرگ‌ترین اندازه ممکن خواهد رسید.