ویژگی‌های سحابی حباب چیست: سحابی حباب (Bubble nebula) یک سحابی گسیلشی یا نشری در صورت فلکی ذات‌الکرسی شمالی است. فاصله سحابی حباب از زمین ۷۱۰۰ تا ۱۱۰۰۰ سال نوری است. سحابی حباب را به‌خاطر شکلش بدین نام خوانده‌اند. در مرکز این سحابی، ستاره‌ جوان اما بسیار بزرگ و درخشانی جای دارد که آ‌ن‌را SAO 20575 نامیده‌اند. جرم این ستاره، ۴۵ برابر جرم خورشید است. این ستاره با انتشار بادهای ستاره‌ای قدرتمند، گازهای کم‌دماتر محیط اطرافش را از خود دور می‌کند. وزش این بادها به‌مرور ابری شبیه حباب پدید آورده است که امروزه آن‌را سحابی حباب می‌نامند. قطر سحابی حباب ۷ سال نوری است. در ادامه، با جزییات بیشتری بیان می‌شود که سحابی حباب (NGC 7635 یا C11) چگونه تشکیل شده است، چه ساختاری دارد و در کل، ویژگی‌های سحابی حباب چیست.

نام‌های دیگر سحابی حباب چیست

در کاتالوگ عمومی جدید (New General Catalogue) سحابی حباب را NGC 7635 نام نهاده‌اند. نام دیگر سحابی حباب Caldwell 11 یا به‌اختصار C11 است و در دسته‌بندی دیگری آن را Sharpless 162 نیز نامیده‌اند.

نحوه تشکیل سحابی حباب (NGC 7635)

در مرکز حسابی حباب، ستاره بسیار بزرگ و درخشانی موسوم به SAO 20575 جای دارد که گاز یا پلاسمای داغ را به‌شکل بادهای شدید ستاره‌ای به فضای اطراف می‌پراکند. این بادها با سرعتی حدود ۶.۵ میلیون کیلومتر در ساعت، در تمام جهات پیش می‌روند و گازهای سردتر فضای بین‌‌ستاره‌ای را جارو می‌کنند و به حاشیه می‌رانند و بدین‌سان پوسته خارجی سحابی حباب را شکل می‌دهند و پیوسته آن‌را منبسط‌تر می‌کنند.

طبق برآوردها این ستاره مرکزی حدود ۳۰۰,۰۰۰ سال پیش، لایه‌ای از غبار و گاز را به بیرون پراکند. این مواد با سرعت از ستاره دور شدند و برهم‌کنش آن‌ها با ابر مولکولی مجاورشان، ابر بزرگ حبابی‌شکلی ایجاد کرد که اینک به‌آن سحابی حباب می‌گویند.
در یک سمت سحابی، مناطقی آکنده از گازهای سرد وجود دارند. سطح پوسته حباب انبساط می‌یابد اما در برخورد با آن مناطق، کمتر می‌تواند پیش‌روی کند. لذا حباب از نظر هندسی، یک‌دست گسترش نمی‌یابد و نتیجتا ستاره مرکزی این سحابی به‌مرور مرکزیت خود را از دست می‌دهد.

ساختار سحابی حباب (NGC 7635)

در سمت چپ تصویر، ستون‌هایی از گاز هیدروژن سرد مخلوط با غبار دیده می‌شود و چند ستون کوچک‌تر شبیه انگشت نیز از پشت پوسته شفاف سحابی قابل مشاهده است. گازهای محیط، دماهای متفاوتی دارند و لذا به رنگ‌های متفاوتی دیده می‌شوند. اکسیژن درون سحابی که دمای بیشتری دارد، نور آبی از خود منتشر می‌کند. ستون‌ها دمای‌شان کمتر است و از هیدروژن و نیتروژن تشکیل شده‌اند. هیدروژن از خود نور سبز و نیتروژن از خود نور سرخ منتشر می‌کند اما در ترکیب با هم، زرد دیده می‌شوند. این ستون‌ها ما را به یاد ستون‌های آفرینش در سحابی عقاب می‌اندازند. همچون ستون‌های آفرینش در سحابی عقاب، روشنایی ستون‌های سحابی حباب نیز ناشی از پرتوهای شدید فرابنفش ستاره مرکزی سحابی است.

موقعیت مکانی سحابی حباب (NGC 7635)

سحابی حباب (NGC 7635) نزدیک یک ابر مولکولی بزرگ جای دارد و تقریبا با خوشه باز ستاره‌ای M52 در مجاورت مرز صورت فلکی قیفاووس (Cepheus) هم‌جهت است.
این سحابی را می‌توان در حدود ۳۵ دقیقه قوسی تا جنوب غربی ابرمولکولی M52 یافت. بخش‌هایی از سحابی حباب به محدوده ابر مولکولی M52 رسوخ کرده و نتیجتا ستاره مرکزی سحابی، ابر مولکولی را نیز روشن کرده است.

رصد سحابی

سحابی حباب با تلسکوپ ۸ یا ۱۰ اینچی به‌شکل پوسته کم‌فروغی دیده می‌شود که ستاره SAO 20575 را احاطه کرده است. دیدن سحابی حباب از زمین آسان نیست زیرا سطح آن درخشندگی اندکی دارد. شکل نامنظم این سحابی را می‌توان با تلسکوپ ۱۶ یا ۱۸ اینچی رصد کرد و تشخیص داد.
در مجاورت سحابی حباب و ابر مولکولی M52 چندین منطقه میغ‌واره‌ای دیگر نیز هست که یک سحابی گسیلشی کوچک و یک سحابی گسیلشی بزرگتر موسوم به Sh2-157 از آن جمله‌اند. منطقه ستاره‌زای بزرگ Sh2-161 نیز از دیگر همسایگان سحابی حباب است.

سایر ویژگی‌های سحابی حباب چیست

سحابی حباب در سال ۱۷۸۷ کشف شد. قدر ظاهری سحابی حباب ۱۰ و قطر آن حدود ۱۰ سال نوری است. در مرکز سحابی ستاره‌ SAO 20575 جای دارد که قدر ظاهری آن ۸.۷۱ و جرم آن حدود ۴۵ برابر جرم خورشید است. پرتوتابی این ستاره، پوسته حبابی‌شکل سحابی را یونیزه می‌کند و سبب درخشش آن می‌شود. بادهای ستاره‌ای و پرتوتابی این ستاره سبب شده‌اند تا شکل سحابی شبیه حباب شود.

ستاره مرکزی SAO 20575

ستاره مرکزی سحابی حباب، SAO 20575 نام دارد و از نظر دما و میزان تابندگی، ستاره‌‌ای از گروه O (به‌طور دقیق‌تر O6.5) محسوب می‌شود؛ یعنی ستاره‌هایی که بسیار درخشان و بزرگند و زندگی کوتاه‌تری دارند. لذا نسبت به ستاره‌های کوچک‌تر و کم‌دماتر، سوخت آن ‌زودتر پایان خواهدیافت و سپس با انفجار ابرنواختر خاموش خواهدشد. ستاره SAO 20575 بادهای ستاره‌ای قدرتمندی دارد و انرژی فراوانی از خود منتشر می‌کند. این ستاره طی فرآیند هم‌جوشی هسته‌ای، بیشتر هیدروژن بخش خارجی‌ خود را سوزانده و به هلیوم تبدیل کرده است و اکنون در حال سوزاندن هلیوم و تبدیل آن به عناصر سنگین‌تر است. سن این ستاره ۴ میلیون سال است و طی ۱۰ الی ۲۰ میلیون سال آینده در اثر انفجار ابرنواختر خاموش خواهدشد.

قدر ظاهری این ستاره ۸.۷۱ و قدر مطق آن ۵.۵- است. فاصله ستاره SAO 20575 از زمین ۲.۴ کیلوپارسک (بیش از ۷۸۰۰ سال نوری) است. شعاع این ستاره ۱۵ برابر و میزان تابندگی آن ۳۹۸,۰۰۰ برابر خورشید است. دمای سطح ستاره ۳۷,۵۰۰ کلوین برآورد شده است و آن‌را عضوی از مجموعه ستارگان Cas OB2 دانسته‌اند.

ستاره SAO 20575 نوعی ستاره اصطلاحا وُلف-رایِت (Wolf-Rayet) است. ستاره‌های ولف-رایت معمولا در این مرحله از چرخه تکامل‌شان، بخش قابل‌توجهی از جرم خود را به بیرون می‌پراکنند و پیش از آن‌که طی یک انفجار ابرنواختر خاموش شوند، دوسوّم جرم‌شان را از دست می‌دهند. عبارت ولف-رایت از نام دو ستاره‌شناس موسوم به چالرلز وُلف و جورج رایِت گرفته شده است که در سال ۱۸۶۷ به طبیعت چنین ستاره‌های پی بردند. تاکنون کمتر از ۳۰۰ ستاره ولف-رایت در کهکشان راه شیری و چند مورد دیگر نیز در سایر کهکشان‌ها رصد شده است.

در دسته‌بندی‌های دیگر، ستاره SAO 20575 ‌‌را BD+60 2522 نیز نامیده‌اند.