شفق قطبی، همانند پرده‌هایی نورانی رنگارنگ و رقصان در آسمان است. شفق‌ قطبی، متشکل از ذرات باردار الکتریکی خورشیدی است که با جو زمین برخورد می‌کنند. شفق قطبی یا شفق شمالی که به انگلیسی، آرورا (Aurora) نامیده می‌شود، در نزدیکی قطب‌های مغناطیسی رخ می‌دهد؛ بنابراین همراه با شفق قطبی، شفق جنوبی نیز وجود دارد (البته در قطب جنوب، دسترسی بسیار سخت‌تر است!).

شفق های قطبی می‌توانند هر رنگی باشند؛ رایج‌ترین‌ رنگ‌ آن‌ها سبز و صورتی کم رنگ است. با این حال، ممکن است هاله ای از رنگ‌های قرمز، آبی و حتی بنفش هم داشته باشند.
برای تماشای این پدیده، باید آنقدر خوش شانس باشید که در زمان و مکان مناسب قرار بگیرید. دو انتخاب مهم و تاثیرگذار، ماه تقویمی و منطقه جغرافیایی درست است که شانس‌ها را به نفع شما رقم زند. هدف این است که خود را به «کمربند نورهای شمالی» در عرض جغرافیایی ۶۵ تا ۷۲ درجه شمالی که درست در داخل دایره قطب شمال واقع شده نزدیک کنید. این کمربند که به «منطقه شفق قطبی» نیز معروف است، چندین مقصد شامل اسکاندیناوی و شمال اروپا از جمله ایسلند، سوئد، فنلاند، گرینلند و نروژ را پوشش می‌دهد. تماشای نورهای شمالی که در آسمان موج می زنند، تجربه ای جادویی است که خاطراتی ماندگار برایتان ایجاد می‌کند. گردشگران هرساله برای تماشای شفق قطبی با بلیط هواپیما به این مناطق سفر می‌کنند و این نورهای شمالی را از نزدیک مشاهده می‌کنند.
بنابراین، اگر با آرزوی دیدن شفق قطبی افسانه ‌ای، قصد سفر به کوهستان و مناظر برفی مشهور قطبی را دارید تا آخر این مطلب همراه ما باشید.

علت پیدایش شفق قطبی

خورشید با فاصله ۹۳ میلیون مایل فاصله از زمین، تاثیرات بسیار فراتری از سطح مرئی خود دارد. طوفان‌های بزرگ خورشیدی، ذرات باردار خورشیدی را به فضا پرتاب می‌کنند. اگر زمین در مسیر جریان این ذرات باردار باشد، میدان مغناطیسی و جو سیاره ما واکنش نشان می‌دهد.
وقتی ذرات باردار خورشید به اتم و مولکول‌های موجود در جو زمین برخورد می‌کنند، این ذرات تحریک شده و باعث روشن شدن آن ها می‌شوند.
تحریک اتم به این معناست: از آن جا که اتم متشکل از هسته‌ی محاصره شده توسط‌ مداری از الکترون هاست، با برخورد ذرات باردار از خورشید به اتمسفر زمین، الکترون‌ها به مدارهای بالاتر و دورتر از هسته منتقل می‌شوند. هنگامی که الکترون به مدار نزدیک هسته و پایدار برمی‌گردد، ذره‌ای نور یا فوتون آزاد می‌کند.
پدیده شفق قطبی، مشابه عملکرد چراغ‌های نئون است که از برق به عنوان محرک برای اتم‌های گاز نئون درون لوله‌های شیشه‌ای استفاده می‌شود.

چرا در شفق قطبی رنگ‌های مختلف می‌بینیم؟

رنگ های پدیدار شده به مکان جغرافیایی بستگی ندارند؛ کاملاً تصادفی است و به فعالیت شفق در نقاط مختلف جهان بستگی دارد. رایج‌ترین رنگ شفق های قطبی، سایه‌های سبز رنگ است. بسته به اینکه چه عناصری در چه ارتفاعی و با چه سرعتی با میدان مغناطیسی زمین در تعامل هستند، رنگ‌های مختلف شروع به ظاهر شدن می‌کنند. اگر ذرات برانگیخته اکسیژن باشند، معمولاً نور سبز یا زرد می‌بینیم؛ اگر ذرات اکسیژن در ارتفاعات بسیار بالا باشند، نور قرمزی در بالای شفق قطبی ساطع می‌شود. اگر ذرات نیتروژن باشند، به احتمال زیاد نور مایل به آبی خواهیم دید. رنگ‌های بنفش، سفید و آبی اغلب در تاج‌ها (نورهایی که به سمت شما می‌آیند) دیده می‌شوند، اما در کل رنگ سبز رایج‌ترین آنهاست.


شفق قطبی چه زمانی رخ می دهد؟

بهترین زمان، بین ماه های شهریور تا فروردین است. در طول بهار تا تابستان، نور روز تقریباً ثابت است، بنابراین حتی اگر شفق قطبی بیرون آمده باشد، آن را نخواهید دید.
شهریور - مهر: تابستان رو به تمام شدن است و هنوز تاریکی چندانی وجود ندارد. از آن جا که در این دوره فعالیت‌های خورشیدی زیاد است، یکی از بهترین زمان‌ها برای دیدن شفق های شمالی است.
آبان - بهمن: در این دوره، شب‌ها تاریک و طولانی است. نور خورشید از ساعت ۹ صبح تا ۲ بعد از ظهر کم سو و ضعیف است. در این زمان از سال، احتمال هوای ابری و بارش برف بیشتر است؛ اما می‌تواند تلاش‌های شما برای تماشای نورهای شمالی را مختل کند.
اسفند - فروردین: در بهار، نور روز بیشتر و همچنین فعالیت خورشیدی بیشتری را به همراه دارد. اواسط اسفند، زمان اوج سال برای بازدید از نروژ برای دیدن شفق شمالی است.
تاریکی کامل و آلودگی نوری صفر برای دیدن شفق های شمالی در شکوه کامل آن ضروری است، بنابراین برای داشتن فرصتی خوب به شهرهای کوچک‌تر بروید.

آیا می توانیم فعالیت شفق قطبی را پیش بینی کنیم؟

حقیقت این است که پیش‌بینی شفق‌های شمالی کار دشواری است و هرگز تضمینی وجود ندارد. هر چه به تاریخ‌های مورد نظر نزدیک‌تر باشیم، پیش‌بینی‌ها (مثل آب و هوا) قابل اطمینان‌تر هستند.
به طور خاص، تقریباً ۲۴ تا ۴۸ ساعت بسته به سرعت طول می‌کشد تا طوفان خورشیدی فاصله خورشید تا زمین را طی کند؛ بنابراین در محدوده زمانی دو تا سه روز آینده می‌توان پیش‌بینی‌های نسبتاً دقیقی انجام داد.

شفق قطبی قرار نیست ناپدید شود.

دانشمندان بر این باورند که شفق‌ قطبی در راستای فعالیت خورشید درخشان‌تر و قابل مشاهده‌تر می‌شود. خورشید دارای چرخه حیاتی است که حدود ۱۱ سال یک بار رخ می‌دهد. در حال حاضر، خورشید به حداقل خود نزدیک می شود؛ دوره ای که کمترین فعالیت خورشیدی را دارد. با کمتر شدن لکه ها و شعله های خورشیدی، یونیزاسیون و برانگیختگی ذرات مورد نیاز برای تولید شفق قطبی به مراتب کمتر اتفاق می‌افتد.
این بدان معنی است که اکنون و طی چند سال آینده بهترین زمان برای رفتن به سفر شفق های قطبی است؛ زیرا با گذشت زمان، شانس دیدن آن ها کاهش می‌یابد اما به طور کلی ناپدید نمی‌شود.