موشک بالستیک به یک سامانه خود هدایت شونده گفته می شود که بعد از پرتاب، موشک تا ارتفاع بسیار بالایی (بعضا خارج از جو زمین) به وسیله نیروی موتور اوج می گیرد و پس از طی کردن بخشی از مسیر، ادامه آن را به کمک نیروی جاذبه زمین می پیماید و سپس توسط RV یا همان ورود مجدد به جو زمین برگردانده می شوند. به عبارتی بخش زیادی از مسیر را به کمک نیروی موتور طی کرده و هنگام پایین آمدن بر روی هدف از پیش تعیین شده از نیروی جاذبه زمین کمک می گیرد و نیروی موتور در آن هیچگونه دخالتی ندارد.

موشک بالستیک همچنین به عنوان موشک های رهیاب و نظامی نیز شناخته می شوند. این نوع از موشک ها دارای اوج گیری بالایی هستند، البته در نظر داشته باشید تنها دلیل نام گذاری و تقسیم بندی موشک های بالستیک، همین نوع اوج گیری آن ها خواهد بود.
موشک های بالستیک دارای سامانه رهیاب و منطقه هایی با نام حمل کننده مهمات هستند. از انواع این موشک ها می توانیم به دور برد، میان برد، کوتاه برد، ضد کشتی، تاکتیکی و قاره پیما نام برد که در ادامه به معرفی هر کدام از آنها می پردازیم.

تاریخچه موشک بالستیک

قدیمی ترین و اولین موشک بالستیک جهان بین سال های 1930 تا 1940 توسط آلمان نازی زیر نظر ورنر فون براون در ورماخت ساخته شد و این موشک به نام A-4 نام گذاری شد و امروزه با نام موشک وی-2 شناخته می شود که خلاصه شده عبارت Vergeltungswaffe-2 به معنای سلاح انتقامی 2 می باشد.
اولین پرتاب موفقیت آمیز این موشک در تاریخ 3 اکتبر 1942 صورت گرفت که نتیجه آن کاملا رضایت بخش بود و پس از گذشت تنها 2 سال یعنی در سال 1944 برای اولین بار از این موشک در جنگ واقعی علیه کشور انگلستان استفاده شد.
در طول جنگ جهانی دوم حدود 6000 هزار موشک وی-2 تولید کرد که تنها 3000 موشک روانه کشور های بریتانیا، هلند و بلژیک شد.

انواع موشک های بالستیک

موشک بالستیک را با در نظر گرفتن برد یا برخی از کاربرد های آن، می توان به چند نوع مختلف تقسیم کرد که در بسیاری از کشور ها معمولا بر اساس بردی که موشک دارد دسته بندی می شود.

البته در برخی از کشور ها از معیار ها و الگو های متفاوتی برای دسته بندی کردن موشک استفاده می شود که در ادامه تعدادی از این الگو ها را بررسی می کنیم:

• تاکتیکی :
این موشک در زبان انگلیسی با نام Tactical ballistic missile شناخته می شود که به موشک هایی با برد150 تا 300 کیلومتر گفته می شود.

• کوتاه برد (SRBM) :
در اصطلاح انگلیسی با نام Short-range ballistic missile شناخته می شود که به موشک های گفته می شود که برد آن ها کمتر از 1000 کیلومتر می باشد.

• میان برد (MRBM) :
در اصطلاح انگلیسی با نام Medium-range ballistic missile شناخته می شود که به موشک هایی با برد 1000 تا 3500 کیلومتر گفته می شود.

• دوربرد (IRBM) :
در اصطلاح انگلیسی با نام Intermediate-range ballistic missileشناخته می شود که برد این موشک ها بین 3500 تا 5500 کیلومتر می باشد.

• قاره پیما (ICBM) :
در زبان انگلیسی با نام Intercontinental ballistic missile شناخته می شود که به مجموعه موشک هایی با برد بیشتر از 5000 کیلومتر گفته می شود.

• پرتاب شونده از زیر دریا (SLBM) :
این موشک از زیر دریا شلیک می شود و نام کامل آن در زبان انگلیسی Submarine-launched ballistic missile می باشد.


اکثر کشور های دارای صنعت موشکی فعال از موشک های بالستیک میان برد، دوربرد و قاره پیما برای حمل کلاهک های هسته ای استفاده می کنند.به علت این که این گونه موشک ها توانایی حمل مواد منفجره با حجم بالا را برای مسافت طولانی ندارند در نتیجه استفاده از مواد منفجره با حجم کم در موشک بالستیک از نظر هزینه مقرون به صرفه نیست.

امروزه در صنعت موشکی بسیاری از کشور های جهان به پیشرفت های چشمگیری دست یافته اند، اما تعداد محدودی از کشور ها توانسته موشک های دوربرد با قابلیت ها و ویژگی های برتری نسبت به بقیه کشور ها تولید کنند که جزو معروف ترین موشک های بالستیک جهان به شمار می آیند که در ادامه تعدادی از این نمونه موشک ها را بررسی میکنیم :

1. موشک بالستیک ترایدنت 2 ساخت آمریکا

به عنوان یکی از مخرب ترین موشک های قاره‌ پیمای جهان می توان موشک ترایدنت 2 ساخت آمریکا را نام برد که نحوه کار این موشک به صورت سه مرحله ای بوده و سوخت استفاده شده در آن جامد می باشد کشور آمریکا از این موشک در زیردریایی های ((اوهایو)) و کشور بریتانیا زیردریایی ((وانگراد)) خود را به این موشک پرقدرت مجهز کرده اند.
ناگفته نماند که این موشک را از سکوی های پرتاب ثابت نیز می توان شلیک کرد. برد موشک ترایدنت 2 حدود 7800 تا 1200 کیلومتر اعلام شده است که قابلیت حمل 14 کلاهک هسته ای با توانایی تخریب 475 کیلوتن را دارد.

2. موشک بالستیک R36M2 ساخت روسیه

در لیست معروف ترین موشک های بالستیک جهان می توان به موشک R36M2 روسیه نیز اشاره کرد که با نام شیطان نیز شناخته می شود.
این موشک که یکی از سنگین ترین موشک های بالستیک جهان به شمار می رود در دوران جنگ سرد توسط روسیه ساخته شد که ابتدایی ترین نسخه آن مربوط به سال 1971 می باشد.
نحوه کار این موشک به صورت 2 مرحله ای بوده و از سوخت مایع استفاده می کند کارشناسان روس برد این موشک را حدود 11000 کیلومتر عنوان کرده اند که توانایی حمل 10 کلاهک هسته ای را دارد.

3. موشک بالستیک M51 ساخت فرانسه

موشک بالستیک M51 را می توان یکی دیگر از موشک های قاره پیمای ساخته شده در جهان دانست که قابلیت شلیک توسط زیردریایی را دارد اولین نمونه از این موشک توسط فرانسه در سال 1992 ساخته شد و پس از گذشت چند سال، در سال 2010 به خدمت ارتش فرانسه درآمد برد این موشک قاره پیما حدود 10000 کیلومتر می باشد که قابلیت حمل چندین کلاهک هسته ای را دارد.

4. موشک بالستیک DF41 ساخت چین

در بین معروف ترین موشک های بالستیک جهان نباید موشک DF41 ساخت کشور چین را از یاد ببریم. این موشک در صنعت دفاعی چین به عنوان یکی از پرقدرت ترین موشک های ساخته شده توسط این کشور شناخته می شود که توانایی حمل 12 کلاهک هسته ای را با پیمودن مسافتی حدود 12000 تا 14000را دارد که در بین موشک های بالستیک حرفی برای گفتن دارد.

5. موشک بالستیک بولاوا ساخت روسیه

این موشک ساخته شده توسط کشور روسیه می باشد که برد آن حدود 8000 کیلومتر است و قابلیت شلیک شدن از زیر دریا و عبور از سپرهای دفاع موشکی را دارد همچنین سوخت موشک استفاده شده در آن از نوع جامد می باشد.
روسیه زیر دریایی ((بوری)) خود را که یک نوع زیر دریایی هسته ای می باشد به 16 عدد موشک هسته ای از نوع بولاوا مجهز کرده است که به گفته روسیه هر موشک بولاوا قابلیت حمل کردن 10 کلاهک هسته ای را دارد.


لیست موشک های بالستیک ایران

کشور عزیزمان ایران نیز با وجود تحریم های بسیار و مشکلات فراوان در سال های اخیر نیز در حوضه موشک های بالستیک پیشرفت های چشمگیری داشته است که در ادامه لیست موشک های بالستیک ایران را مشاهده می کنید:

• موشک شهاب 1
• موشک شهاب 2
• موشک شهاب 3
• موشک فاتح 110
• موشک قیام
• موشک زلزال
• موشک فاتح 313
• موشک رعد 500
• موشک فاتح مبین
• موشک بالستیک ذوالفقار
• موشک دزفول
• موشک سجیل
• موشک خرمشهر
• موشک عماد
• موشک قدر F
• موشک هرمز 1 و 2