سیارات فراخورشیدی (Exoplanet) سیاره‌هایی هستند که دور ستاره‌ای غیر از خورشید منظومه شمسی می‌چرخند. تاکنون هزاران سیاره فراخورشیدی احتمالی از طریق رصدهای زمینی و فضایی شناسایی شده است. بیش از ۴۰۰۰ سیاره فراخورشیدی نیز تاکنون تایید شده‌اند و حدود ۳۸۰۰ مورد دیگر در انتظار بررسی بیشتر هستند تا اخترشناسان از سیاره بودن آن‌ها مطمئن شوند. ستاره‌شناسان برآورد می‌کنند که ممکن است تریلیون‌ها سیاره فراخورشیدی دور ستاره‌های دیگر در گردش باشند.

اطلاعات بیشتر درباره سیاره‌های فراخورشیدی

1.سیاره‌های فراخورشیدی اندازه‌، جرم و مدار حرکت متفاوتی دارند. اندازه‌ و جرم آن‌ها از کوچک تا بسیار بزرگ‌تر از زمین متغیر است. برخی از آن‌ها حتی از سیاره مشتری نیز بزرگ‌تر هستند. موقعیت مداری سیارات فراخورشیدی نیز از بسیار نزدیک به ستاره تا بسیار دور متغیر است.
2.ستاره‌شناسان سنجش اتمسفر سیاره‌های فراخورشیدی نسبتا نزدیک‌تر به منظومه شمسی را آغاز کرده‌اند. آن‌ها از این طریق می‌توانند بفهمند که اتمسفر سیاره‌های فراخورشیدی حاوی چه گازهایی است.
3.ستاره‌شناسان می‌توانند اتمسفر سطح سیاره‌های فراخورشیدی، مدار حرکت آن‌ها دور ستاره‌‌شان، میدان مغناطیسی آن‌ها و رنگ آن‌ها را مشخص کنند. هرچه روش‌های شناسایی سیارات فراخورشیدی پیشرفت می‌کند، ستاره‌شناسان درباره سیارات فراخورشیدی دورتر از منظومه شمسی چیزهای بیشتری می‌فهمند.
4.ستاره‌شناسان سیاره‌ای فراخورشیدی را کشف کرده‌اند که یک قمر فراخورشیدی دارد. یک سیاره فراخورشیدی دیگر نیز ضمن گردش به دور ستاره خود، به آن نزدیک‌تر و نتیجتا تبخیر می‌شود و همین سبب شده است تا ردی از مواد تشکیل دهنده خود بر جای نهد.
5.منطقه دور یک ستاره که در آن سطح سیاره جامد می‌تواند حاوی آب باشد را منطقه سکونت‌پذیر می‌نامند. سیارات فراخورشیدی در آن منطقه بیش از دیگر مناطق از احتمال سکونت‌پذیری برخوردار هستند.
6.بیش از ۲۲ درصد ستاره‌های خورشید‌سان، در منطقه سکونت‌پذیر خود، سیاره‌هایی به اندازه زمین دارند. این سیاره‌های فراخورشیدی از حیث تحقیق درباره سکونت‌پذیری مهم هستند.

انواع سیارات فراخورشیدی

ستاره‌شناسان سیارت خورشیدی را به چند گروه تقسیم کرده‌اند: سیارات خورشیدی هم‌اندازه زمین (Earth-seize)، سیارات فراخورشیدی زمین‌سان (Earth-like)، سیارات خورشیدی بزرگ‌تر از مشتری (Super-Jupiter)، غول‌های گازی (gas giants)، سیارات فراخورشیدی سنگی هم‌اندازه زمین، غول‌های سنگی، سیارات خورشیدی بزرگ‌تر از زمین (Super-Earth)، سیارات خورشیدی نپتون‌سان کوچک (mini-Neptune) و سیارات فراخورشیدی کوتوله گازی (gas dwarf). 

سیاره‌های فراخورشیدی هم‌اندازه زمین را سیارات فراخورشیدی زمین‌سان می‌گویند. اینگونه سیارات فراخورشیدی چندین ویژگی‌ مشترک با زمین دارند، از جمله اینکه اتمسفرشان شبیه زمین است و احتمالا در سطح آن‌ها آب مایع یافت می‌شود. سیارات فراخورشیدی سنگی هم‌اندازه زمین و غول‌های سنگی از این جمله هستند. 

سیارات فراخورشیدی بزرگ‌تر از زمین و هم‌نوع زمین بزرگ‌تر از سیاره ما هستند و جرم آن‌ها بیش از جرم زمین است. آن‌ها کوچک‌تر از غول‌های گازی و غول‌های سنگی در همان منظومه هستند. اولین سیاره فراخورشیدی بزرگ‌‌تر از زمین در سال ۱۹۹۲ کشف شد. این سیاره فراخورشیدی دور تپ‌اختر ۱۲۷۵+۱۲ در چرخش است.
تپ‌اخترها یا اخترهای تپنده (pulsar)، ستاره‌های نوترونی چرخانی هستند که به‌سرعت در دوران هستند و پیاپی از خود انرژی تابشی و باریکه‌های میدان مغناطیسی منتشر می‌کنند.

در محدوده سیاره‌های فراخورشیدی غول گازی، سیارات خورشیدی بزرگ‌تر از مشتری آن‌هایی هستند که بسیار بزرگ‌تر از مشتری‌اند. سیارات فراخورشیدی کوچک‌تر از نپتون را اغلب کوتوله‌های گازی می‌نامند که معمولا کوچک‌تر از اورانوس یا نپتون هستند. جرم آن‌ها احتمالا ۱۰ برابر جرم زمین است و اتمسفر بسیار ضخیمی دارند.

چند نمونه از سیاره‌های فراخورشیدی

-سیاره فراخورشیدی Gamma Cephei Ab: اولین سیاره فرخورشیدی کشف شده توسط بشر است. این سیاره فراخورشیدی در سال ۱۹۹۸ نزدیک ستاره Gamma Cephei کشف شد، اما کشف آن تا پیش از سال ۲۰۰۳ تایید نشد. تا این‌که شیوه‌های بهتری برای شناسایی سیاره‌های فراخورشیدی پدید آمد.
-سیاره فراخورشیدی PSR 1267+12B و PSR 1267+12C: اولین سیارات فراخورشیدی که دور اختر تپنده در گردش بودند. این‌‌دو در سال ۱۹۹۲ کشف شدند. این‌دو سیاره فراخورشیدی دور بقایای تپ‌اختر بزرگی در گردش هستند که به‌سرعت دور خود می‌چرخد. این تپ‌اختر طی فرآیندی موسوم ابرنواختر منفجر شده است. ستاره‌شناسان سیاره فراخورشیدی سومی را نیز در این منظومه کشف کرده‌اند و همچنان می‌کوشند دریابند که آن سیاره‌ها چه زمانی پدید آمده‌اند و چگونه از انفجار ابرنواختر سالم مانده‌اند. یکی از این سیاره‌های فراخورشیدی هم‌اندازه زمین است.
-سیاره فراخورشیدی ۵۱ Pegasi b: اولین سیاره فراخورشیدی کشف شده‌ای است که حول ستاره‌ای شبیه خورشید منظومه شمسی حرکت می‌کند. این سیاره فراخورشیدی را مشتری داغ نیز می‌نامند زیرا ظاهرا غول گازی بسیار گرمی است.
-سیاره فراخورشیدی Kepler 186f: اولین سیاره فراخورشیدی کشف شده‌ای است که هم‌اندازه زمین است و در منطقه سکونت‌پذیر، دور ستاره خود می‌چرخد. این سیاره فراخورشیدی طی ماموریت کپلر در سال ۲۰۱۴ کشف شد.
-سیاره فراخورشیدی Kepler 11-f: این سیاره فراخورشیدی دور ستاره‌ای شبیه خورشید در حرکت است و جرم آن دست‌کم ۲.۳ برابر جرم زمین است. این سیاره فراخورشیدی شاید یک کوتوله گازی باشد زیرا چگالی کمی دارد و احتمالا اتمسفر آن دارای هیدروژن و هلیوم است.
-سیاره فراخورشیدی Mu Area c: سیاره‌ای خورشیدی هم‌نوع نپتون است که بسیار نزدیک به خورشید Mu Area می‌چرخد. این نخستین سیاره فراخورشیدی از گونه معروف به نپتون داغ است.